Orson Welles - Uzaylılar Geldi Kaçın!

Orson Welles'in, yani vakti zamanında uzaylıların geldiğine Amerikalıları inandıran adamın haberini geçtiğimiz günlerde gazetede okumuştum ve hemen sevgili "blog"uma eklemek için notumu almıştım. Kısmet bugüneymiş:)

Belki bilenleriniz vardır; ancak ben yeni öğrendim, bir o kadar da şimdiye kadar duymamış olmama şaşırdım. Orson Welles isimli zat, hakikaten 1938 yılında hazırlamış olduğu radyo programında, Amerikalıları dünyayı uzaylıların istila ettiğine inandırmış, halkı bir süreliğine de olsa paniğe sürüklemiş. 

Konuyu araştırırken, Orson Welles'in biyografisine de denk geldim. Orson amcamız 1915 yılında ABD de doğmuş, 2 yaşında yetişkin bir insan gibi konuşabiliyormuş, 3 yaşındayken okumayı öğrenmiş, 5 yaşındayken Shakespeare'in oyunlarını ezbere biliyormuş, 9 yaşındayken babası ile dünyayı dolaşmış, yani doğuştan yetenekli, birnevi dahi. Yönetmenlik, tiyatroculuk, radyo programcılığı, oyunculuk yapmış, karizmatik bir sese sahip, zamanında şarkı da söylemiş, 1985 yılında son yolculuğuna uğurlanmış.

Benim ilgimi çeken büyük radyo olayı ise 30 Ekim 1938 tarihinde gerçekleşmiş. Cadılar bayramından bir gün önce, Orson Welles, hazırladığı radyo tiyatrosunda, H.G. Wells in Dünyalar Savaşı isimli eserini seslendiriyormuş. Ancak, oyun sanki bir haber bülteni sunuyormuşcasına hazırlanmış, sunum esnasında yayınımıza ara veriyoruz tarzı oyun içinde oyunlarla gerçek izlenimi verilmiş. Yine sevgili wikipediadan aldığım bilgiye göre, o tarihlerde, Welles'in hazırladığı program aslında pek dinlenmiyormuş, çünkü aynı saatlerde başka bir kanalda çeşitli komik skeçlerin olduğu bir program yayınlanıyormuş. Bu programın ilk bölümü bitip araya şarkılar girdiği zaman, insanlar kanalı değiştirmişler ve Welles'in programını dinlemeye başlamışlar. Tabi programın başında defalarca olayın gerçek olmadığı, radyo tiyatrosu olduğu söylenmiş ama çoğunluk bu esnada diğer kanalı dinlediği için bu uyarıları duymamış ve anlatılanları gerçek sanmış. Program çok dinlenmediği ve reklam almadığı için bir süre aralıksız devam etmiş ve Welles'in söyledikleri tam bir kaosa yol açmış. 

Dinleyiciler polisi, radyoyu aramışlar, onlardan da gerçek olmadığı bilgisi gelmesine rağmen kaos devam etmiş, santraller kilitlenmiş, insanlar sokaklara dökülmüş, evlerini terk etmişler, tesadüf bu ya bazı yerlerde elektrikler kesilmiş, halk daha da çok panik olmuş.

O kadar inandırıcı seslendirmiş ki, oyunun sonuna doğru öksürüp sözde Marslıların yaydığı zehirli gazdan etkilenmiş ve sessiz kalmış Welles. Halk onun da öldüğünü sanmış. Sonrasında, kitaptaki sonda da olduğu gibi, istila eden Marslılar, bağışıklık sistemlerinin savaşamadığı bir mikrop neticesinde yok olmuşlar. Oyun sonrasında da tamamen hayal ürünü ve kitaptan alınan radyo tiyatrosu olduğu tekrar edilmesine rağmen panik havası bir süre devam etmiş. Yani tam bir cadılar bayramı şakası olmuş. Ertesi gün manşetlerde tabi. 6 milyon kişi yayını dinlemiş, bunlardan 1,7 milyonu doğru olduğuna inanmış, 1,2 milyonu da gerçekten korkmuş.

İlerleyen günlerde de bir çok dava açılmış, ama zaten gerekli duyurular programda verildiği için tüm davalar düşmüş. İlginçtir ki, sadece ayakkabı almak için sakladığı parayı Marslılardan kaçmak için harcayan adamın davası devam etmiş ve Welles de parayı ödeme konusunda ısrar etmiş:)

Welles ve arkadaşlarının başarılı sunumu mu takdir edilmeli, yoksa grup psikolojisi ile bir anda galeyana gelebilen biz insanoğlu için mi üzülmeli bilemedim. Gerçi 1938 yılı Hitler'in etkisinin olduğu, ikinci dünya savaşı psikolojisinin yavaş yavaş hakim olduğu yıllar. Yani bu denli etkili olmasında bu psikolojinin de etkisini unutmamak gerek. Ama ne olursa olsun rahemtli Welles beni kendine hayran bıraktı, kitleleri bu denli etkileyebilmek her babayiğidin harcı değil:)